Ομηρική Φιλοξενία

 Η μεγάλη αίθουσα του
ανακτόρου του Νέστορα
στην Πύλο με την εστία στο
κέντρο. (Αναπαράσταση από τον P. de Jong)

Οι λέξεις ξένος και φιλοξενία στην αρχαιότητα χρησιμοποιούνταν για να δηλώσουν στενές ανθρώπινες σχέσεις γεμάτες από δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις. Ειδικότερα η λέξη ξένος, σημαίνει αυτός που προέρχεται από άλλη χώρα, ο επισκέπτης αλλά και ο φίλος. Οι ξένοι προστατεύονταν στην αρχαιότητα από τον Ξένιο Δία, την Αθηνά αλλά και από τους Διόσκουρους (Κάστορα και Πολυδεύκη). Η κακή αντιμετώπιση του ξένου θεωρείτο ύβρις. Η φιλοξενία ακολουθούσε μια ιεροτελεστία που παρεχόταν σε κάθε ξένο. Τα στάδια της φιλοξενίας στα ομηρικά έπη είναι : Σύμφωνα με το τυπικό της φιλοξενίας στην ομηρική κοινωνία, ο ξενιστής (εκείνος δηλαδή που φιλοξενεί έναν ξένο) υποχρεούται: 1. να τον υποδεχτεί εγκάρδια (με προσφώνηση και χειραψία) και να τον προσκαλέσει σε φιλοξενία• αν ο ξένος έχει δόρυ, άλογα, άρμα, να φροντίσει να ταχτοποιηθούν, 2. να του προσφέρει λουτρό (αφού τον λούσουν -συνήθως κάποιες δούλες-, τον αλείφουν με λάδι και τον ντύνουν με καθαρά ρούχα), 3. να τον φιλέψει (παραχωρώντας του κάθισμα σε θέση τιμητική, φέρνοντάς του νερό να πλυθεί, τραπέζι για να φάει, προσφέροντάς του εκλεκτή μερίδα φαγητού και πιοτό), (σε εξαιρετικές περιπτώσεις ο ξενιστής οργανώνει προς τιμήν του ξένου επίσημη υποδοχή με γιορτή ή ακόμη και αγώνες), 4. να τον ρωτήσει ποιος είναι, από πού έρχεται και τι θέλει, μόνον αφού πρώτα τον φιλέψει, 5. αφού ακούσει το αίτημά του, να το ικανοποιήσει όσο μπορεί, 6. να προσφέρει στον ξένο διαμονή για όσες μέρες θέλει αυτός, 7. να τον αποχαιρετήσει με δώρα που επισφραγίζουν τη φιλία τους. Κάποιες σκηνές, όπως και κάποια επίθετα στα έπη του Ομήρου επαναλαμβάνονται. Αυτό αποτελεί τεχνική απομνημόνευσης. Ειδικότερα, από την προφορική επική παράδοση ο Όμηρος είχε κληρονομήσει ένα σύνολο στερεοτυπικού υλικού το οποίο προσάρμοζε ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περίπτωσης. Η σκηνή της φιλοξενίας αποτελεί μέρος αυτού του υλικού, καθώς περιλαμβάνει συγκεκριμένα στάδια (επαναλαμβανόμενα μοτίβα), στην ίδια πάντα διάταξη και επανερχόμενες τυπικές λεπτομέρειες.ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

 Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ: ΜΙΑ ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ
Οι πληροφορίες που μας δίνει ο Ομηρος για το θεσμό και την εθιμοτυπία της φιλοξενίας είναι πάρα πολλές. Διαβάζοντας κανείς τα σχετικά χωρία στην Οδύσσεια, εντυπωσιάζεται πραγματικά από μια ακατανόητη για την εποχή μας ιεροτελεστία, που είχε να κάνει με την υποδοχή και την περιποίηση του άγνωστου επισκέπτη, του μακρινού ταξιδιώτη, του ανώνυμου ξένου. Στα χρόνια του Ομήρου (8ος αιώνας π .χ.), η φιλοξενία ήταν θέλημα και επιταγή του θεού. Η παροχή φιλοξενίας ήταν ιερή υποχρέωση των ανθρώπων. Ο ξένος ήταν πρόσωπο πάντα σεβαστό κι οι άνθρωποι της εποχής εκείνης πίστευαν πως ο θεός τον οδήγησε ως την πόρτα τους.