ΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ

 

 

ΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΗΣ ΠΗΝΕΛΟΠΗΣ TATIANA BLASS ΒΡΑΖΙΛΙΑ

Η υφαντική τέχνη κατείχε ιδιαίτερα σημαντική θέση στην οικιακή οικονομία παλαιότερων μορφών κοινωνικής ζωής και οργάνωσης, καλύπτοντας  όλες τις ανάγκες μιας οικογένειας  και την συναντάμε ευρέως στα Ομηρικά Επη , αφού βλέπουμε ακόμη  και τις  βασίλισσες (Πηνελόπη , Αρήτη, αλλά και τις θεές ) να αφιερώνουν  τον χρόνο τους μπροστά στον αργαλειό τους , και μάλιστα όρθιες αφού οι αργαλειοί ήταν κάθετοι.

Η Πηνελόπη υφαίνει το μέλλον με την σαίτα της ’’’ και προσπαθεί να κερδίσει χρόνο ξεγελώντας τους μνηστήρες  «τον αργαλειό της έστησε (η Πηνελόπη) στον πύργο της να υφάνει διπλό, ψιλόδιαστο πανί…» (Οδ. ω, 128-29). «κι ύφαινε τότε το πανί τ’ ατέλειωτο όλη μέρα και με το φως δουλεύοντας το ξήλωνε τη νύχτα» - (Οδ. ω, 138-39   και ο Οδυσσέας  «υφαίνει» με τον λόγο του  ερμηνεύοντας  τον κόσμο .
Οι γυναίκες των Φαιάκων υφαίνουν υπέροχα υφαντά στον αργαλειό και φημίζονται για αυτήν την τέχνη τους , αφού και οι 13 θρόνοι των αρχόντων και του Αλκίνοου,  είναι στολισμένοι με λεπτά υφαντά , έργα των γυναικών …». ἐν δὲ θρόνοι περὶ τοῖχον ἐρηρέδατ᾽ ἔνθα καὶ ἔνθα, ἐς μυχὸν ἐξ οὐδοῖο διαμπερές, ἔνθ᾽ ἐνὶ πέπλοι λεπτοὶ ἐύννητοι βεβλήατο, ἔργα γυναικῶν. ἔνθα δὲ Φαιήκων ἡγήτορες ἑδριόωντο πίνοντες καὶ ἔδοντες· ἐπηετανὸν γὰρ ἔχεσκον.»

 Η  Κίρκη , η ωραιοπλέξουδη θεά,  η κόρη του ήλιου ,υφαίνει τραγουδώντας στον αργαλειό της:

«…ἔσταν δ᾽ ἐν προθύροισι θεᾶς καλλιπλοκάμοιο, Κίρκης δ᾽ ἔνδον ἄκουον ἀειδούσης ὀπὶ καλῇ, ἱστὸν ἐποιχομένης μέγαν ἄμβροτον, οἷα θεάων λεπτά τε καὶ χαρίεντα καὶ ἀγλαὰ ἔργα πέλονται. "ὦ φίλοι, ἔνδον γάρ τις ἐποιχομένη μέγαν ἱστὸν καλὸν ἀοιδιάει, δάπεδον δ᾽ ἅπαν ἀμφιμέμυκεν, ἢ θεὸς ἠὲ γυνή· ἀλλὰ φθεγγώμεθα θᾶσσον.᾽ "ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, τοὶ δὲ φθέγγοντο καλεῦντες.»

 Στῆς ὡριοπλέξουδης θεᾶς τὰ ξώθυρα καθίζουν, κι ἀκοῦν τὴν Κίρκη μέσαθε ποὺ γλυκοτραγουδοῦσε, μεγάλο φαίνοντας πανὶ κι ἀχάλαστο, σὰν πού 'ναι τῶν θεῶν τὰ ἔργα τὰ ψιλὰ καὶ τὰ λαμπρὰ καὶ τὰ ὥρια

Αλλά και η  Καλυψώ που κατοικούσε σε ένα μεγάλο σπήλαιο, κοντά στην είσοδο του οποίου υπήρχαν φυσικοί κήποι, δάσος και πηγές, και περνούσε την ημέρα της η Νύμφη, κλώθοντας και υφαίνοντας με τις υπηρέτριές της, που ήταν και αυτές Νύμφες. Ήταν μια καλλίκομη νεράιδα (Οδύσσεια ε 66), με όμορφες πλεξίδες, και αρχοντική (Οδύσσεια ε 89, 96) και ο Ερμής, όταν ήρθε να της αναγγείλει την διαταγή του Δία να αφήσει τον Οδυσσέα ελεύθερο, την βρήκε να τραγουδά με την ουράνια φωνή της, υφαίνοντας στον αργαλειό με τη χρυσή σαΐτα (Οδύσσεια ε 66-71).

Η θεά Αθηνά συμβολίζει την εφαρμογή της διανόησης και σοφίας του Νου στις Τέχνες, μέσω της δημιουργικής δεξιοτεχνίας των χεριών- γι' αυτό και λέγεται και «ΕΡΓΑΝΗ» Αθηνά.

Η Αθηνά θεωρείται επίσης η θεά της υφαντουργίας, γι' αυτό συχνά κρατάει αδράχτι. Σύμφωνα με το μύθο, αυτή δίδαξε την υφαντική τέχνη στους ανθρώπους.

Η ΕΛΕΝΗ χαρίζει στον Τηλέμαχο μαντήλι που η ίδια ύφαινε ,
«… Ελένη η ροδομάγουλη τον σίμωσε, στα χέρια
κρατώντας το υφαντό, τον έκραξε κι αυτά τα λόγια του ΄πε:
«Δέξου κι αυτό από μένα, αγόρι μου, το δώρο, απ΄ της Ελένης
τα χέρια θύμηση· και κάποτε, με το καλώ σα φτάσει
η ώρα του γάμου σου, το ταίρι σου να το φορέσει·
ως τότε να το φυλάει στο σπίτι η μάνα σου. Και τώρα στην πατρίδα,
στο αρχοντικό σας τ΄ ομορφόχτιστο με το καλό να στρέψεις!»

Και η γυναίκα του Πολύβου χαρίζει στην Ελένη ρόκα…..και μαλλί… χωρὶς δ᾽ αὖθ᾽ Ἑλένῃ ἄλοχος πόρε κάλλιμα δῶρα· χρυσέην τ᾽ ἠλακάτην τάλαρόν θ᾽ ὑπόκυκλον ὄπασσεν ἀργύρεον, χρυσῷ δ᾽ ἐπὶ χείλεα κεκράαντο. τόν ῥά οἱ ἀμφίπολος Φυλὼ παρέθηκε φέρουσα νήματος ἀσκητοῖο βεβυσμένον· αὐτὰρ ἐπ᾽ αὐτῷ ἠλακάτη τετάνυστο ἰοδνεφὲς εἶρος ἔχουσα. ἕζετο δ᾽ ἐν κλισμῷ, ὑπὸ δὲ θρῆνυς ποσὶν ἦεν. αὐτίκα δ᾽ ἥ γ᾽ ἐπέεσσι πόσιν ἐρέεινεν ἕκαστα·

Και στην Ιλιάδα : η Ίριδα (θεά) βρίσκει την ωραία Ελένη, στην Τροία: «Στην κάμαρα της να υφαίνει ένα  σκουτί στον αργαλειό της διπλόφαρδο, άλικο, κεντούσε και στόλιζε  πάνω του έργα ανδρεία, οπού ‘χαν οι Αργίτες κάνει οι χαλκοθώρακοι κι οι Τρώες οι αλογατάδες» (Ιλ. Γ, 125-27).

Οι μοίρες κλώθουν  τις ανθρώπινες τύχες μας λέει ο Ομηρος στην Ιλιάδα
 ραψ.Υ 128

πάντες δ᾽ Οὐλύμποιο κατήλθομεν ἀντιόωντες

τῆσδε μάχης, ἵνα μή τι μετὰ Τρώεσσι πάθῃσι
σήμερον· ὕστερον αὖτε τὰ πείσεται ἅσσά οἱ αἶσα
γιγνομένῳ ἐπένησε λίνῳ ὅτε μιν τέκε μήτηρ.


Η ΑΝΑΓΚΗ είναι τοποθετημένη στο κέντρο του σύμπαντος, κοντά στο αδράχτι, στον Άτρακτο, στον άξονα γύρω από τον οποίο στρέφονται οι πλανήτες και, κατά τον Παρμενίδη, κυβερνάει τα πάντα. Το κοσμικό αδράχτι στρέφεται πάνω στα γόνατά της και συντονίζει όλες τις ουράνιες "περιφορές", τις κυκλικές δηλαδή κινήσεις των ουράνιων σωμάτων. Μέσα στο σφοντύλι του αδραχτιού βαλμένα στο κέντρο εφτά μικρότερα σφοντύλια, οι πλανήτες, περιστρέφονται γύρω από το αδράχτι. Την κίνηση των πλανητών τη δίνουνε οι Μοίρες

Η Κλωθώ , το παρόν ,πιάνοντας κάθε τόσο με το δεξί της χέρι το αδράχτι βοηθάει την Ανάγκη στην εξωτερική περιστροφή του..

Η Άτροπος, το  μέλλον  με το αριστερό χέρι βοηθάει με τον ίδιο τρόπο στις εφτά εσωτερικές περιστροφές, που έχουν αντίθετη φορά με την εξωτερική.

Η Λάχεση

, το παρελθόν, πιάνει το αδράχτι πότε με το ένα χέρι πότε με το άλλο, βοηθώντας την Ανάγκη άλλοτε στο ένα και άλλοτε στο άλλο από τα δύο είδη περιστροφών και αυτό υποδηλώνει ότι από το παρελθόν εξαρτώνται και το παρόν και το μέλλον. Οι τρεις μοίρες εποπτεύουν τον άνθρωπο, πίνοντας της ΜΝΗΜΟΣΥΝΗΣ το νερο,από τη γέννησή του και πέρα απο τον θάνατό του  σε έναν αέναο ρυθμικό χορό.