Η ΡΟΔΟΔΑΧΤΥΛΗ ΑΥΓΟΥΛΑ ΗΩΣ

 

William Bouguereau  AURORA   Η ΑΥΓΗ

Η ΡΟΔΟΔΑΚΤΥΛΗ ΑΥΓΗ ΗΩΣ

Κόρη του Τιτάνα Υπερίωνα και της Τιτανίδας Θείας, και επομένως αδελφή του Ήλιου, του οποίου προηγείται κάθε μέρα στο ουράνιο ταξίδι του .
Με τον  Αστραίο (προσωποποίηση του έναστρου ουρανού)  απέκτησε τους πολυάριθμους αστέρες, τον Εωσφόρο (Αυγερινό) και τους τέσσερις κύριους ανέμους Αργέστη, Βορέα, Ζέφυρο και Νότο (προσωποποιήσεις κυρίων διευθύνσεων), και μία κόρη την Δίκη.
Ο Τιθωνός, γιος του Λαομέδοντα, τον οποίο απήγαγε η Ηώς στα ανάκτορά της στις όχθες του Ωκεανού αφού πέτυχε από τον Δία την αθανασία του, χωρίς  να ζητήσει την αιώνια νεότητά του, με αποτέλεσμα τα μαλλιά του άρχισαν να λευκαίνουν, ρυτίδες να αυλακώνουν το πρόσωπό του , διατήρησε μόνο τη γλυκειά φωνή του, και η Ηώς ζήτησε από τον Δία και τον μετέτρεψε σε τέττιγα (τζιτζίκι). 

Francesco Solimena, Η ΑΥΓΗ ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΑ ΤΟΝ ΤΙΘΩΝΟ ΚΑΙ ΑΡΧΙΖΕΙ ΝΑ ΦΩΤΙΖΕΙ ΤΗΝ ΝΥΧΤΑ.

 Και  ένα όμορφο ποίημα της Σαπφούς σχετικά με τον μύθο αυτόν

Στις Mούσες με τα βιολετιά ενδύματα, νιές μου να ενδώσετε,
στούς ήχους της χελωνόκαυκης λύρας να δοθείτε τoυς γλαυκούς
Όσο για μενα,δροσάτο, λυγερό ήταν το κορμί μου, πάνε χρόνια
Τώρα με κυρίεψαν τα γηρατειά, κι ασπρίσαν τα κατάμαυρα μαλλιά μου
Βαριά η καρδιά μου, ασήκωγη· πια τα πόδια μου δεν με σηκώνουνε,
κι ας σέρναν τότε ανάλαφρα χορό σαν ελαφάκια σβέλτα.
Θρηνώ κι αναστενάζω. Aλλά, προς τι;Τίποτα δεν αλλάζει.
Κανείς που να γεννήθηκε θνητός δεν νίκησε το γήρας.
Λένε πως κάποτε η Hώς η ροδοδάχτυλη έκλεψε τον Tιθωνό,
κι' έτσι στα πέρατα του κόσμου ο έρωτάς της τον οδήγησε.
Όμορφος ήταν. Λάμπαν τα νιάτα του. Μόνο που ο χρόνος έφερε
τα γκρίζα γηρατειά και τον σπαράξανε,κι' ας ήταν η συμβία του απέθαντη.

  Με τον  Κέφαλο    τον γιο του θεού Ερμή απέκτησε τον Φαέθοντα

Η Ηως ήταν καθημερινή πρόδρομος του Ήλιου στον οποίον και άνοιγε κάθε αυγή με τα ρόδινα χέρια της τη «Θύρα της Ανατολής».
Φορούσε στεφάνια με άνθη που τα στόλιζαν πουλιά και με ένα πολύπτυχο πέπλο ανέβαινε στο τέθριππο άρμα της ρίχνοντας άνθη και με υδρίες σκορπούσε ροδόσταμο στη Γη («πρωινή δρόσος»), της οποίας οι σταγόνες άστραπταν σαν διαμάντια στις πρώτες ακτίνες του Ήλιου .
Αυτό ήταν το καθημερινό έργο της Ηούς, που εξύμνησαν αρχαίοι Έλληνες ποιητές που με θαυμασμό περιέγραψαν τα ροδόχροα δάκτυλά της, τον χιονόλευκο λαιμό της, τους θαυμαστούς οφθαλμούς της, το απαστράπτοντα πέπλο της (εικόνα λυκαυγούς) συνοδεύοντας το όνομά της με πλήθος θαυμαστικών επιθέτων ή επιφωνημάτων, όπως φάενναν, βοώπιν, ευπλόκαμον, κροκόπεπλον, λευκόπτερον, ροδόπηχυν (Αιολική διάλεκτος: βροδόπαχυν), ροδοστεφή, ροδόσφυρον, ροδοδάκτυλον, χρυσήνιον, χρυσόθρονον, χρυσοπέδιλον κ.ά..

Το όνομά της ως «ηριγένεια θεά» , αυτή που είναι γεννημένη το πρωί , απόγονη του Υπερίονα, εκείνου που πορεύεται πάνω από τη Γη, και της «Ευρυφάεσσας»  η διαχέουσα τη λάμψη της μακριά), ή της «Θείας»  η τρέχουσα στον ουρανό και οι συγγένειές της με τον Ήλιο, τη Σελήνη, τον Φαέθοντα, τον αρχαίο Εωσφόρο που ως πτερωτός «δαίμων» προηγείται του άρματος του Ηλίου, αλλά και τα επίθετά της, ομολογούν την ταύτισή της με την ανθρωπόμορφη ιδεατή αντίληψη της αυγής. «Ροδοδάκτυλος» και «χρυσοδάκτυλος» είναι οι πρώτες ακτίνες του Ηλιου, χρυσόθρονος, χρυσήνιος, κροκόπεπλος, τα πρώτα χρώματα του ουρανού λίγο πριν τη ανατολή του Ήλιου.

Η Ηώς εικονίζεται στην τέχνη ως μία ωραία νέα, άλλοτε με φτερά και άλλοτε πάνω σε χρυσό άρμα που το σέρνουν άσπρα άλογα, να ραίνει τη γη με δροσιά. Στις παραστάσεις που σώζονται σε αγγεία κυρίως, εμφανίζεται να έχει φτερά.

Ο αστεροειδής 221 Ηώς , που ανακαλύφθηκε το 1882, πήρε το όνομά του από το πρόσωπο αυτό της ελληνικής μυθολογίας.

ΡΑΨ. Α , στιχ.475
Ημος δ΄ήελιος κατέδυ και επι κνέφας ήλθε, δη τότε κοιμήσαντο παρά πρυμνήσια νηός. Ημος δ΄ηριγένεια φάνη ροδοδάκτυλος Ηώς….
Όμως ο ήλιος έδυσε και το σκοτάδι ήρθε, και τότε αυτοί κοιμήθηκαν πλάι στα πρυμνήσια της νηός, όμως σαν η πρωιγενής εφάνη ροδοδάκτυλη Αυγή….
ΡΑΨ.Β, στιχ.48
Ηώς μεν ρα θεά προσεβήσετο μακρόν Ολυμπον, Ζηνί φόως ερέουσα και άλλοις αθανάτοισιν….
Η Θεά Ηώς ανέβηκε στον μακρύν  Ολυμπον, στον Δία το φώς ν΄αναγγείλη και στους άλλους αθανάτους…
ΡΑΨ.Ζ ΣΤΙΧ. 175
Αλλ΄ότε δη δεκάτη εφάνη ροδοδάκτυλος Ηώς, και τότε μιν ερέεινε και ήτεε σήμα ιδέσθαι….
Αλλ΄όταν την δεκάτην εφάνη η ροδοδάκτυλος Ηώς, τότε ρωτούσε και αιτούσε το σήμα να ιδή…..
ΡΑΨ. Η   ΣΤΙΧ. 433
Ημος δ΄ούτ΄αρ πω Ηώς….. η  αυγή δεν είχε φέξει ακόμη….
ΡΑΨ.Θ  ΣΤΙΧ. 1
Ηώς μεν κροκόπεπλος εκίδνατο πάσαν επ΄αίαν.
Η κροκόπεπλος Ηώς απλώθηκε επί πάσαν γαίαν.
ΣΤΙΧ. 66
Οφρα μεν ηώς ήν και αέξετο ιερόν ήμαρ….. Όσον αυγή ήταν και προσχωρούσεν η μέρα…..
ΣΤΙΧ. 470
«Ηούς δή και μάλλον υπερμενέα Κρονίωνα όψεαι….» Την αυγή θα ιδής πιο πολύ τον υπερμανή Κρονίωνα…..
ΣΤΙΧ 565
Ιπποι δε κρι λευκόν ερεπτόμενοι και ολύρας εσταότες παρ΄όχεσφιν εύθρονον Ηώ μίμνον.
Οι ίπποι κριθάρι λευκό τρώγοντας και φορβή έστεκαν κοντά στα οχήματα την καλλίθρονην Ηώ περιμένοντας.
ΡΑΨ.Ι
ΣΤΙΧ. 240 Αράται δε τάχιστα φανήμεναι Ηώ δίαν.   Και παρακαλεί τάχιστα να φανή η θεική Ηώς.
ΣΤΙΧ. 705
Αυτάρ επεί κε φανή καλή ροδοδάκτυλος Ηώς, καρπαλίμως προ νεών εχέμεν λαόν τε και ίππους οτρύνων, και δ΄αυτός ενί πρώτοισι μάχεσθαι.
Επειτα μόλις φανεί η καλή ροδοδάκτυλος Αυγή, γοργά προ των νηών να έχεις λαό και ίππους παροτρύνων, και ο ίδιος με τους πρώτους να μάχεσαι.
ΡΑΨ. Κ. ΣΤΙΧ. 251
Αλλ΄ίομεν, μάλα γάρ νύξ άνεται, εγγύθι δ΄ηώς, άστρα δε δη προβέβηκε, παροίχωκεν δε πλέων νύξ των δύο μοιράων, τριτάτη δ΄έτι μοίρα λέλειπται.
Αλλά πάμε, γιατί η νύκτα τελειώνει, εγγύς η αυγή, τα άστρα έχουν προχωρήσει,παρωχημένη πλέον και η νύκτα κατά δύο μοίρες, η Τρίτη δε μοίρα υπολείπεται.
ΡΑΨ.Λ ΣΤΙΧ. 5
Ηώς δ΄εκ λεχέων παρ΄αγαυού Τιθωνοίο όρνυθ΄,ιν αθανάτοισι φόως φέροι ηδέ βροτοίσι.
Η Αυγή από το κρεββάτι του εξόχου Τιθωνού ορθώθηκε να φέρει σ΄αθανάτους το φώς και σε θνητούς.
ΣΤΙΧ.85
Οφρα μεν Ηώς ήν και αέξετο ιερόν ήμαρ, τόφρα μάλ΄αμφοτέτων βέλε΄ήπτετο, πίπτε δε λαός.
Οσο ήταν αυγή και προχωρούσε η ιερή μέρα, τόσο τα βέλη αμφοτέρους έυρισκαν κι έπιπτε λαός.
ΡΑΨ. Τ
Η κροκόπεπλη Ηώς από του Ωκεανού τις ροές ωρθώθηκε, ίνα σε αθανάτους φώς να φέρη και σε θνητούς . ΣΤΙΧ.1-2
ΡΑΨ.Ψ
Ως φάτο, τοίσι δε πάσιν υφ΄ιμερον ώρσε γόοιο μυρομένοισι δε τοίσι φάνη ροδοδάκτυλος Ηώς αμφί νέκυν ελεεινόν.  Ετσι είπε, και σε όλους τον πόθον ώρθωσε για γόο κι ενώ μοιρολογούσαν φάνηκε σ΄αυτούς η ροδοδάκτυλος αυγή Ηώς γύρω από τον θλιβερό νεκρό. ΣΤΙΧ. 108-110
Ημος δ΄εωσφόρος είσι φόως ερέων επί γαίαν, ον τε μέτα κροκόπεπλος υπείρ άλα κύδναται Ηώς, τήμος πυρκαιή εμαραίνετο, παύσατο δε φλόξ.
Και ενώ ο Εωσφόρος πρόβαινε το φώς φέρν επί της γής, με τον οποίο και η κροκόπεπλη αυγή υπέρ της θαλάσσης απλώνεται, τότε η πυρκαιά μαράθηκε κι η φλόγα πιά έπαυσεν.  ΣΤΙΧ. 226-228
ΡΑΨ. Ω
Αλλ΄ότε δή ρ΄εκ τοίο δυωδεκάτη γένετ΄ Ηώς…. Αλλά όταν η δωδεκάτη ξημέρωσεν Αυγή.  Είπεν ο Φοίβος Απόλλων ΣΤΙΧ. 31-32
Αμα δ΄Ηοί φαινομένηφιν όψεαι αυτό άγων…. Αμα η αυγή φανή θα τον δείς  όταν τον πάρης…ΣΤΙΧ. 600
Ηώς δε κροκόπεπλος εκίδνατο πάσαν αίαν….. Και η κροκόπεπλη αυγή απλώθηκεν επί πάσαν την γαίαν  ΣΤΙΧ. 695
Ημος δ΄ηριγένεια φάνη ροδοδάκτυλος Ηώς, τήμος αρ΄αμφί πυρήν κλυτού Εκτορος έγρετο λαός.. ¨όμως σαν η πρωιγενής φάνη ροδοδάκτυλος Ηώς, γύρω από την πυρά του ξακουστού Εκτορος μαζέυτηκε λαός. ΣΤΙΧ. 788-790

PHILIPPE MAGNIER AURORA 1693  Μουσείο Λούβρου